ORHAN KOLOĞLU, AHMET EMİN YALMAN'I ANLATTI:
“Vatan gazetesi sahibi Ahmet Emin Yalman, 1910’lu yıllarda Amerika’ya gidiyor. Amerika’da Columbia Üniversitesi’nde sosyal bilimler üzerine eğitim alıyor. Doktorasını “The Development of Modern Turkey as measured by its Press = Basınının Değerlendirmesiyle Modern Türkiye’nin Gelişmesi ” üzerine yapıyor. Doktora tezi Ahmet Emin Yalman Türkiye’ye döndükten sonra yani 1914 yılında Amerika’da İngilizce basılır. Ve bu kitap Amerika’da yayınlanan ilk Türk yazarının kitabı oluyor. Basın tarihimiz üzerinde ilk bilimsel ciddi kitaptır. Abdülhamit döneminde başlayıp İkinci Meşrutiyet'e geçişle bu alanda beliren gelişmeyi basının yapılanması ve yeni bir nitelik kazanmasını anlatan en iyi eserdir. Yalman, bizim basının çağdaşlaşması hikayesini bu doktorasında çok iyi anlatır.
Ahmet Emin Yalman’ın babası Osman Tevfik Efendi, Selanik’teki Askeri mektebin hat ve tarih hocasıdır. Bugün torununun evinde sayısız Kur’an Ayeti'nin el yazması levhaları duvarları doldurmaktadır. Atatürk’ün de hocalığını yapmıştır. Yalman’ın basına ilgisinin babasının Selanik’te 1896-98 yıllarında Mütalaa Dergisi’ni çıkarmış olmasından doğduğu anlaşılıyor. Haftalık olan dergi gayet muntazam olarak iki yılda 92 sayı çıkmıştır. Siyasi değil, edebiyat dergisidir. Başında Tevfik Fikret’in bulunduğu Edebiyat-ı Cedide akımını savunur. Tevfik Fikret’in 24 şiiri bu dergide yayınlanır. Cenab Şehabettin’in, Hüseyin Cahit'in (Yalçın) makalelerini aktarır. Çağdaş fikirleri aktaran bir dergidir ve çok başarılıdır.
Derginin bu başarısı üzerine Osmanlı padişahı Abdülhamit, Osman Tevfik’i İstanbul’a çağırıp Matbuat Dairesi Başkanlığı’na (Basın Bürosu) getirir.
Ahmet Emin Yalman demokrasi diye çırpınan adamdı. Çünkü Amerika’da eğitim görmüştü, dolayısıyla böyle çırpınması çok normaldi… O dönemlerde Fransa’da eğitim görenler hep “devrimci” olurdu. Çünkü Fransa’daki devrim bütün Avrupa’yı etkilemiştir. Amerika’da eğitim gören Yalman ise tam çoğulculuğu yani demokrasiyi savunur. İstiklal Savaşı’nın başlangıcında Amerikan Mandası yanlısı görünmüş ama sonra vazgeçmiş, bağımsızlık yanlısı bir çizgi izleyince 1919’da Damat Ferit hükümetince Kütahya’ya sürülmüştür. 1920’de de İngilizler Malta’ya sürerler ve 1922 sonuna kadar orada kalır.
Yalman’ın eşi Rezzan Hanım ve oğlu da yazardı. Yalman en iyi gazeteyi (Vatan) İstanbul’da çıkardı. Aşırı özgürlük yanlısı olduğundan "Tek Parti" döneminde o da kapatıldı. Sonra 1939’da tekrar yayına girdi. Vatan bir zamanlar Türkiye’nin en etkili gazetesiydi. Yalman’ın başmakaleleri dönemin başbakanı Adnan Menderes’i titretirdi.”
(Süleyman Boyoğlu)
