EZGİLERLE MÜZİK...

Mehmet ÜNLÜ
                               
                                  TÜRK POPÜLER MÜZİĞİ’NİN TARİHİ (2)                                    

                                           BAYAN   “YOH YOH”     
      
          1968-'70 arasında pek çok plak yapan Esin Afşar, adını Kul Ahmet'ten aldığı bir türküyle duyurur: "Yoh Yoh". Türkiye'de ve dünyada pek çok festivale katılır, 'diplomatik sanatçı' ünvanı alır. 1970 Balkan Festivali'nde Metin Eloğlu'nun sözleri üzerine Selmi Andak'ın bestelediği "Gurbet Yorganı" ile üçüncü olur.                           
            Sonraki yıllarda ününü "Zühtü", "Sanatçının Kaderi" gibi şarkılarla sürdürür. Esin Afşar'a ilk plaklarında Modern Folk ÜçIüsü eşlik eder. Ahmet Kurtaran, Selami Karaibrahimgil ve Doğan Canku'dan kurulan grup, 1970'te yaptıklan "Deriko" ile üne kavuşur. Grubun türkülere getirdiği çoksesli yorum başta yadırganır. Modern Folk Üçlüsü, tarzını geliştirerek sürdürür. Ancak ilerleyen dönemde yaptıkları çoksesli çalışmalarla Türkiye'de bir devrin en önemli topluluklarından birisi haline gelir.
                          
                                          ANADOLU POP AKIMI

             Anadolu-pop akımının önemli gruplarından birisi de Üç Hürel'dir. Kendilerine özgü çalışmaları ile '70'lerin ilk yarısında kendilerinden söz ettiren Üç Hürel ilk plağını 1971'de çıkartır: "Şeytan Bunun Neresinde / Ve Ölüm". 1973'e kadar birbiri ardına 45'likler çıkaran grup elemanları, aynı yıl "Hürel Arşivi" adıyla bir toplama albüm yapar. Albüm çok satar ve Üç Hürel, bu plakla Türkiye'de ilk altın plak ödülünü alır. Topluluk, Alpay ve Nesrin Sipahi ile yaptıkları plaklarla da büyük başarı kazanır. '70'lerin başında ortaya çıkan Selda ve 1972'de bir kere daha, bu kez Günaydın gazetesince yapılan Altın Mikrofon'un kazandırdığı Edip Akbayram, Anadolu-pop'un son dönem başarılı temsilcileridir.                               
            Barış Manço, 1970'te kemençe üstadı Cüneyd Orhon ile yaptığı "Dağlar Dağlar" ile bir anda patlar. Aynı yıl "Söyle Sazım" adlı bestesiyle sükse yapan Fikret Kızılok, bir anda Manço'nun en büyük rakibi haline gelir.
            Cahit Oben Orkestrası'nda başladığı müzik yaşantısını bireysel olarak sürdüren ve elinde gitar, sırtında kaftanıyla yepyeni bit tarz yaratan Kızılok, birbiri ardına yaptığı plaklarla dikkat çeker. İlerleyen dönemde Tehlikeli Madde adlı bit topluluk kuran ve deneysel çalışmalara imza atan Kızılok'un Ahmed Arif'le yaptığı ortak çalışmalar ve Nazım Hikmet'in şiirlerini farklı bir tarzda yorumladığı "Not Defterimden" adlı albüm hala aşılamamış çalışmalardır.
            Barış Manço ise, herkes gidip geldikten sonra kurduğu Kurtalan Ekspres adlı grubuyla ölümüne dek sürecek bir beraberliği başlatır.                           
            Anadolu-pop bir yandan gelişimini sürdürürken diğer yandan da 'aranjman' hızla yayılır. 60'ların sonunda Ajda Pekkan'ın açtığı yoldan ilerleyen bir grup, bu türde eserler veriyordu. Aslında düzenleme anlamına gelen, ancak yanlış bir kullanımla bir türe adını veren 'aranjman', yabancı şarkılara yazılan Türkçe sözlerle oluşmuş bir 'ara' tür. Bestelerin İngilizce yapıldığı, Türkçe söylemenin 'ayıp' sayıldığı bir dönemde ortaya çıkmış ve başarı kazanmış; böylelikle Türkçe bestelerin de önünü açmıştır. 'Aranjman', iki önemli bestecinin ortaya çıkışıyla yavaş yavaş etkisini yitirir. Bora Ayanoğlu ve Timur Selçuk.

                                 ARANJMANLARIN YAYGINLAŞMASI

            Ayanoğlu, yaptığı bestelerle adını duyurmuştur. Alpay'ın yorumladığı "Fabrika Kızı", popüler olmuş ilk yerli bestedir. Çetin Akçan'ın sesinden ünlenen "Elvan Elvan"; Nesrin Sipahi'nin yorumuyla akıllara kazınan "Yunus", aynı dönemin ürünü olan, İnci Çayırlı'nın yorumladığı "Postacı", yine Alpay'ın yorumuyla "Tren", "Toprak", Gönül Akkor'un unutulmaz sesinden bugünlere ulaşan "GülIer Ve Dudaklar" Bora Ayanoğlu'nun önemli bestelerinden sadece birkaçı. Kendi yorumladığı "Race-Marie" ile ününün doruğuna tırmanan sanatçı, popüler batı müziğinin en önemli bestecilerinden birisi haline gelmiştir.
            Timur Selçuk ise, '60'ların sonunda, Fransa dönüşünden sonra kendi yorumladığı Fransız etkili besteleriyle adından söz ettiren genç bir müzisyen olarak atıldığı müzik dünyasındaki yerini giderek sağlamlaştırır. 1987 tarihli ilk plağı "Ayrılanlar için" büyük başarı kazanır, ardından yaptığı "Sen Nerdesin", "İspanyol Meyhanesi", "Beyaz Güvercin" gibi besteler bu türün klasikleri haline gelir.

                                          ALİ KOCATEPE DÖNEMİ

        Bora Ayanoğlu ve Timur Selçuk'un açtığı yoldan ilerleyen bir başka sanatçı da İzmirli besteci Ali Kocatepe.                              
        Müzik hayatına yorumcu olarak başlayan, sonra kendi bestelerini yapan Kocatepe, prodüktörtüğüyle de Türkiye'de pop müziğe önemli hizmetlerde bulunmuş bir müzik insanı.
        Aralarında, 'bütün zamanların en iyi pop albümü sayılan Bülent Ortaçgil'in "Benimle Oynar mısın" albümünün de bulunduğu 100'den fazla albümün prodüktörlüğünü yapan; Gökben, Sibel Egemen, İskender Doğan, Coşkun Demir gibi isimleri müzik dünyasına kazandıran Kocatepe, 1970'te kurduğu 1 Numara plak şirketiyle '80'lere kadar kesintisiz hizmet vermiştir.                                                              
       Ali Kocatepe'nin çalıştığı en önemli yorumculardan birisi Nüket Duru'dur. 1974 yılında yaptığı bir 45'likle müzik hayatına atılan, ardından söz yazan Mehmet Teoman ve besteci Cenk Taşkan ile ortak bir çalışma içine giren ve büyük başarılar kazanan Duru, 1977'den sonra Ali Kocatepe ile çalışmış, bestecinin Sabahattin Ali şiirleri üzerine yaptığı şarkıları seslendirmiştir.

                   NÜKET DURU, SEZEN AKSU, NİLÜFER VE HÜMEYRA

         Nükhet Duru ile birlikte dönemin iki büyük yorumcusu sayılan Sezen Aksu ve Nilüfer de aynı yıllarda zirveye yerleşirier. Nilüfer iIk plağını 1972'de yapar. "Dünya Dönüyor" ile ilk altın plağını aldığında yıl 1973'tür. Ardından 45'lik plaklar birbiri ardına gelir. Nino Varon'un keşfi olan sanatçı, daha çok Tuğrul Dağcı ile çalışır. Sezen Aksu ise Sezen Seley adıyla yaptığı ilk plağını 1975'te çıkartır. Asıl ününü "Kaybolan Yıllar"a borçlu olan Aksu, o dönemde "Seni Gidi Vurdumduymaz", "Olmaz Olsun", "Kusura Bakma", "Kaç Yıl Geçti Aradan" gibi başarılı çalışmalara imza atar.
            Melodi Plak'ta grafiker-ressam olarak çalışırken kendi bestelerini plak yapma imkanı bulan Hümeyra da '70'li yıllara damgasını vurmuş özgün isimlerden birisidir. "Kördüğüm", "Yol", "Ölüm" gibi plaklarıyla kendisine özel bir yer edinir ve yıllarca değişmeyecek düzeyli bir çizgide ürünler verir.
            Türkiye'de oturmuş bir müzik endüstrisinden söz etmek '70'li yıllar için pek olası değil, Bu anlamda, Ali Kocatepe'nin kurduğu 1 Numara plak şirketi önemli bir girişim. Ancak daha önemlisi, 1972 yılında Şanar Yurdatapan ve Attila Özdemiroğlu'nun kurduğu, Türkiye'nin ilk prodüksüyon şirketi olan ŞAT Yapım. Bünyesinde barındırdığı müzisyenlerin yanı sıra dışarıya da iş yapan ŞAT Yapım, bir dönemin en önemli organizasyonlarından birisi olan 1. Topluiğne Beste Yarışması'nın da düzenleyicisi. TRT tarafından canlı olarak yayınlanan bu yarışma, Türkiye'de düzenlenen geniş katılımlı ilk beste yarışması olması açısından oldukça önemli.                                                                                     
           O dönemde can çekişmeye başlayan 'aranjman'lara vurulmuş son ve etkileyici darbe aynı zamanda. "Unutama Beni" adlı Erol Tanır bestesine getirdiği yorumla birinciliği kazanan Esmeray,Topluiğne bir başka kazanımı.
          Aslında Topluiğne bir anlamda Eurovision provasıdır. TRT, bu yarışmaya 1975'ten itibaren katılma kararı almış ve çalışmalara başlamıştır. Topluiğne'nin başarılı bir şekilde sonuçlanmasının ardından çalışmalar hız kazanır. 1975 yılındaki ilk Eurovision'da ufak aksaklıklar yaşansa da bu yarışma Semiha Yankı'nın galibiyetiyle sonuçlanır. Münir Ebcioğlu bestesi "Seninle Bir Dakika", Stockholm'de 3 puan alır. Yine de yarışmaya ilgi artar. Yıllarca en önemli müzik olaylarından sayılır Eurovision.

                                    ÇİĞDEM TALU- MELİH KİBAR

          '60'ların sonundan beri yaptığı plaklarla bir yerlere gelmeye çalışan, bunu bir ölçüde başaran Erol Evgin, yanına `70'lerden bu yana müziğin içinde olan besteci Melih Kibar'ı ve söz yazarı Çiğdem Talu'yu alarak 1976'da yeni bir çalışmaya başlar.                       
            Bu üçlü kısa sürede ilk ürünlerini verir: "İşte Öyle Bir Şey". Plak büyük başarı kazanınca arkası gelir. "Bir de Bana Sor", "Sevdan Olmasa", "Etme Eyleme", "İçimdeki Fırtına"... Böylelikle Türkiye'de popüler müziğin en başarılı ekip çalışması başlar. Talu-Kibar ikilisinin şarkılarını sadece Erol Evgin yorumlamaz.                                             
             Tanju Okan, Füsun Önal, Hümeyra, Rezzan Yücel bu şarkıları yorumlarlar ve büyük başarı kazanırlar. Türkiye'de popüler müziğe en çok katkının yapıldığı dönemde en üretken ekip olarak dikkat çeker Talu-Kibar-Evgin üçlüsü.                    
           Aynı yıllarda Asu Maralman, Yeliz, Yeşim gibi sanatçılar da plaklarıyla dikkat çekerler. Pop müziğin gerçekten popüler olduğu yıllardır `70'ler. Ancak siyasi hareketlerin tırmanışı, dengelerin değişmesi ve toplumsal muhalefetin güçlenmesi pop müziği de etkiler.
                            
                                           SLOGANLAŞAN ŞARKILAR                   

             Yıllardır Anadolu kokulu çalışmalar yapan Cem Karaca, Selda, Edip Akbayram gibi sanatçıların başını çektiği bir ekip, giderek sloganlaşan şarkılar üretmeye başlar. Ali İzzet Özkan'dan Aşık Mahzuni'ye, Aşık İhsani'den Ruhi Su'ya uzanan bir geniş kültürün üzerine sağlam yapıtarla inşa edilen bu tür bir anda gelişir. Rahmi Saltuk, Sadri Gürbüz gibi yorumcular 'iyi' çalışmalara imza atarken Timur Selçuk, yepyeni bir çizgide yaptığı plakla bu türün en önemli isimlerinden biri haline gelir.
              Politik müziğin yükselişe geçmesi yeni yorumcuları ortaya çıkartırken pop müziğin ünlü sesleri toplumsal mesajlar içeren şarkılar üretmeye başlar: Metin Ersoy, İskender Doğan, Füsun Önal, Tanju Okan, Ali Rıza Binboğa, Yeşim bunlardan birkaçıdır. 1974'te Yılmaz Güney'in "Arkadaş" filminde adını duyuran Melike Demirağ, `70'lerin ikinci yarısında en önemli yorumcu olarak dikkat çeker. Birbiri ardına yaptığı plaklarda Şanar Yurdatapan şarkıları yorumlar. Şanar'ın ŞAT Yapım`dan ortağı Attila Özdemiroğlu da aynı yıllarda Zülfü Livaneli'ye yaptığı düzenlemelerle ilgi çeker.
             1980 askeri harekatı, her şey gibi pop müziği de duraklatır. Piyasa krizdedir. Bir dönemin çok satan pop plaklarının yerini arabesk plakları almıştır. `70'lerin sonundan itibaren ortalığı kaplayan kaset furyası plak sektörünü vurmuş, kasetçilerin doldurduğu karışık kasetler çok satar olmuştur.

                                        “HOŞ SADA” İLE YILDIRIM GÜRSES

             Böylesi bir dönemde, dönemin tek televizyonu olan TRT, yeni insanları ve türleri lanse etmeye başlar. Beş Yıl Önce On Yıl Sonra, bu yıllarda kurulmuş uzun süreli olamayan bir topluluktur. Yıldırım Gürses'in "Hoş Sada" çalışmalarıyla örneklediği 'Çoksesli Türk Hafif Sanat Müziği' de yeni bir tür olarak ortaya çıkartılır. Bu tür, TRT tarafından pompalanmış, bu pompalama başta etkili olmuş, sonrasında giderek etkisini yitirmiştir. '68'in Altın Mikrofon birincisi, '70'lerin en popüler bestecisi Yıldırım Gürses bunun ardından bir suskunluk dönemine girer. Bu suskunluğunu 1999'da yaptığı ikili bir albümle bozar.
           Bu kısır ortarnda, yine de iyi çalışmalar üretilir. Fikret Kızılok'un "Zaman Zaman"ı, Erkin Koray'ın ''70'Ii yıllara bir selam gönderdiği "İlla ki"si ve Ergüder - Nur Yoldaş ikilisinin unutulmaz "Sultan-ı Yegah"ı bu dönemin çalışmalarıdır. Özellikle "Sultan-ı Yegah" büyük ses getirir. `70'lerde kurduğu orkestrayla önemli çalışmalara imza atan, doğu-batı sentezini oluşturma uğrunda ciddi çabaları olan Ergüder Yoldaş, 1982'de yaptığı bir albümle o güne dek yaptıklarına son noktayı koyar. O dönemki eşi Nur Yoldaş'ın yorumladığı ve önemli müzisyenlerin katılımıyla oluşturulan albüm, hemen tüm şarkılarıyla dillere yerleşir.
           Ama o yıllarda asıl `patlamayı', dönemin 'genç' grubu Mazhar Fuat Özkan yapar. 1984'te yayınlanan "Ele Güne Karşı Yapayalnız", bir anda her yerde çalınan, dinlenen bir albüm haline gelir. Aynı yıl yayınlanan iki albüm, Sezen Aksu'nun arabesk motiflerle dolu "Sen Ağlama" ve Zülfü Livaneli'nin `ip'lerin duyarlılığından çok uzakta bambaşka dünyalara doğru yelken açtığı "Ada" albümleri de ciddi satış rakamlarına ulaşınca piyasa yeniden 'pop' yapıtlarını desteklemeye başlar.

                                                     GENÇLERİN SEVGİLİSİ: MFÖ

             Bu dönemde, Mazhar Fuat Özkan'ın kazandığı başarının da etkisiyle Grup Gündoğarken'le başlayan, Yeni Türkü, Ezginin Günlüğü gibi düzeyli sentez gruplarına ulaşan bir gruplar patlaması yaşanır. Gündoğarken yaz aşklarını anlatır, Yeni Türkü popüler Yunan Şarkıları üzerine yazdıkları sözlerle sivrilirken Ezginin Günlüğü, daha çok üniversite çevrelerinde dinlenen 'elit' bir topluluk olarak yükselir.Yine aynı zamanlarda, İstanbul'da kurulan bir başka topluluk, Grup Yorum, darbe sonrasında `unutulan` bambaşka duyarlılıkları hatırlatır, birbiri ardına yaptığı albümlerle özellikle '80'lerin ikinci yarısına damgasını vuran topluluk haline gelir.
             '70'lerde yaptığı iki 45'lik plakla müzik hayatına atılan Nejat Yavaşoğulları ise kurduğu yeni grubu Bulutsuzluk Özlemi ile bambaşka bir hattın kapısını açar. '80 sonrasında, 1989'da yaptıkları ikinci aIbümleri "Uçtu Uçtu"nun büyük başarı kazanması, Bulutsuzluk Özlemi'ni müstesna bir yere oturtur. "Uçtu Uçtu", bu anlamda önemli bir albümdür. Yol açıcı, gerektiğince protest ve rnüzikal seviyesi oldukça yüksekte...
               Bulutsuzluk Özlemi'nin açtığı hattan ilerteyen başka gruplar ilerleyen dönemde oluşacak Türkçe rock patlamasının öncüleridir. O kadar ki, `70'lerin efsane grupları Moğollar ve Üç Hürel yeniden bir araya gelirler ve '90'lu yıllarda söz sahibi olan gruplar arasına girerler.
                                                     
                                                           KAYAHAN FIRTINASI

              '70'li yılların sonuna doğru yaptığı bir 45'lik ve '80 sonrasında yaptığı kimi çalışmalarla adından söz ettiren Kayahan, 1991'de yaptığı "Yemin Ettim" adlı albümüyle çok büyük bir satış rakamına imza atar. '80'lerin ilk yarısında Atila Özdemiroğlu'nun önce Sezen Aksu'nun "Firuze"si sonra Nükhet Duru'nun "Sevda"sı ile girişdiği deneyin yıllar sonra ortaya çıkan bir yankısıdır "Yemin Ettim'. Arabesk ve pop flörtünün de başlangıcıdır.
               Kayahan'ın ilerlediği hattın, sonradan "özgün" olarak anılacak müzik türüne de yansımaları ortaya çıkar; Ferhat Tunç ve Ahmet Kaya, yaptıkları 'politik' şarkılarda arabesk tınıları alabildiğine kullanarak geniş kitlelere hitap etmeyi başarırlar. Ahmet Kaya giderek bir fenomen haline gelir. Onca yıpratma ve yok etme politikasına rağmen yıllarca dimdik ayakta durur; albümleri çıktığında hep çok satar.
             '90'Iı yılların müziği türlerin birbiri içine geçtiği, değişik denemelerin ortalarda dolandığı garip bir karışımdır. 1991 yılında "Abone" ile başlayan 'pop' şarkıları devri hızla artan ürünlerin piyasayı doldurmasıyla engellenemez bir hal alır. Sezen Aksu'nun "Hadi Bakalım", Nilüfer'in "Şov Yapma" şarkıları diskolarda çalınmaya başlar. Birbiri ardına 'yeni' şarkılar ve şarkıcılar çıkar piyasaya. Sezen Aksu'nun yetiştirdiği insanlar da birbiri ardına albüm yapar. Sertab Erener ve Levent Yüksel, önemli çalışmalara imza atar. '90'Iarın son fenomeni, Tarkan, Sezen Aksu imzalı şarkılarla adından söz ettirir, Avrupa'ya açılır ve bir dünya starı olma yolunda önemli adımlar atar.
              Bu dönemlerde türküler ve 'Anadolu-rock' yeniden moda olur. '70'lerin Anadolu-pop akımının ve bu akımı yaratanların saflığının çok uzağında, tümüyle ticari düşünülerek ortaya çıkan bir 'moda'dır bu, Murat Göğebakan, Haluk Levent gibiler Cem Karaca gibi söyleyerek kendilerine bir hayran kitlesi oluştururlar, Özlem Tekin, Şebnem Ferah, Sibel Tüzün gibi şarkıcılar, Bulutsuzluk Özlemi'nin açtığı yolda ilerler ve oldukça da başarılı olurlar. Zamanla hayran kitlesinin çemberi genişledikçe albümleri nerede ise yok satar hale gelir.. İşte, onlarda ”Türk Rock Müziği”ne isimlerini yazdırmayı başarırlar ve başarıları da halen devam etmektedir.
              Günümüzde “Türk Pop Müziği”nde  her geçen gün yeni sesler, yeni isimler ortaya çıkıyor. Ancak bir gerçekle karşı karşıya kalınıyor.. O da kalıcılık.. İşte bütün olay bu..Ama ne yazık ki, “Top on” denilen listelere çıkmaları her ne kadar tanıdıklar(!) aracılığı ile olsa da uzun sürmüyor liste lerde yer almak..         
              Lütfen şöyle bir bakalım olanlara.. Kendine güvenen kişi, külliyetli miktarda para ödeyerek şarkı sözü ve beste satın alıyor..Bunu bir klipe çekiyor.. Klip ücreti ayrı ödeniyor, o da hatırı sayılır bir bedel.. Bu arada aranjörün yanısıra stüdyo kirası ve cd ücretleri de ayrı bir bedel.. Evet sonuçta bir CD hazır… Peki sonra?.. Bundan sonrası ise TV’lerin müzik programlarında yayınlatmak.. Yayınlandığını kabul edelim.. Bir kez daha, bir kez daha yayınlansa da müzik severlerin beğenisini kazanabildi mi? diye bakmak lazım.. Ancak sonu ne yazık ki hüsranla bitenler, onca bedeli ödedikleriyle kalabiliyorlar.. Ödenen bedel ise buradan belirtmeyelim, tahmin etmeyi sizlere bırakıyorum.
             Şimdi gelelim gerçeklerin ortaya konulmasına.. Kişi şarkı söylemeye karar vermişse önce kendisini, ”sesim yeterli mi?”, “ses rengim etkili olurmu?” gibi sorularla test etmeli, bir uzmana mutlaka danışmalı ve ardından mutlaka ama mutlaka; “şan”, “solfej”, “ritm” ve “armoni” eğitimi almalıdır.. Tabi bu eğitimlerin çocuk yaşlarda başlaması, iyi bir müzisyenin yetişmesine büyük fayda sağlar..
             İşte bilinmesi gereken ise,  kaliteli bir müzisyenin iyi bir müzik eğitimi almış ve uzun yıllar müzikle iç içe olması gerçeğidir..Yıllarını müziğe vermiş ve Türk Pop Müziği’nde altın harflerle adını yazdırmış değerli abimiz, İlham Gencer, kendisini sadece “Müzisyen” olarak tanımlar,  asla sanatçı olarak tanıtmaz..     
            Hoşça kalın..